Nog te vaak zoeken mensen bij psychische klachten hun toevlucht enkel en alleen in kalmeringsmiddelen, slaapmiddelen en antidepressiva. De symptomen verminderen, maar de oorzaak blijft. Ondanks mijn farmaceutische opleiding ben ik geen voorstander van te snel grijpen naar medicatie. In deze blog vertel ik je waarom.
Ik ben ervan overtuigd dat er vandaag nog te vaak gekozen wordt voor snelle en commerciële oplossingen om gezondheidsklachten aan te pakken. Pijnstillers, kalmeringsmiddelen, slaapmiddelen en antidepressiva worden soms te snel voorgeschreven. Dit soort medicatie heeft zeker zijn nut, maar zorgt bij langdurig gebruik voor een grote gewenning en vaak heftige ontwenningsverschijnselen. Bij langdurig gebruik slaagt 40 à 60% van de gebruikers er niet in om er ooit mee te stoppen.
KR Coaching | Medicatie en mentaal welzijn | Onttrekkingsverschijnselen
In mijn coachpraktijk wil ik – mede door mijn farmaceutische opleiding – mensen informeren over het belang van een minimaal gebruik van geneesmiddelen. Geneesmiddelen moeten er zijn, maar zouden alleen gebruikt mogen worden daar waar het echt noodzakelijk is. Ze kunnen onze levenskwaliteit verbeteren én verlengen, maar we mogen niet vergeten dat elk geneesmiddel een invloed heeft op ons metabolisme en bijwerkingen vertoont.
Ongeveer 20 à 40% van alle voorschriften voor antidepressiva is onnodig.
Bij sommige pijnen en ongemakken kom je vaak al een heel eind verder door de moeite te nemen naar je lichaam te luisteren en rust te nemen, door meer neen te zeggen tegen alle prikkels uit je omgeving, door onderdrukte emoties zoals kwaadheid of verdriet ruimte en aandacht te geven, door slaap in te halen, door negatief denken aan te pakken, door op onderzoek te gaan naar de oorzaak van al dat piekeren, door chronische stress te vermijden … En zo kan ik wel nog even doorgaan. Kortom, door meer in te zetten op je zelfherstellend vermogen.
Natuurlijk vraagt dit laatste veel meer inspanning, moed, engagement en geduld. Een pil nemen om de symptomen weg te nemen, is een veel gemakkelijkere en snellere oplossing.
De (on)zin van medicatie bij psychisch lijden
Bij psychisch lijden enkel inzetten op het verminderen van symptomen, is wegkijken van de oorzaak. Medicatie kan zeker nodig zijn als acute behandeling bij psychisch lijden, maar het gevaar schuilt erin dat je eindigt met een chronisch gebruik. De nevenwerkingen en de ontwenningsverschijnselen zijn niet te onderschatten.
Lang werd beweerd dat de nieuwe generatie SSRI-antidepressiva minder vaak en minder ernstige nevenwerkingen en ontwenningsverschijnselen had, maar recent onderzoek weerlegt dit. Vaak lijkt het bij het afbouwen van de medicatie alsof de oude symptomen terugkeren, waardoor de patiënt – uit angst voor herval – de medicatie weer opstart en zelfs verhoogt.
Door bij psychische ongemakken ook te kiezen voor psychotherapie, psycho-educatie of coaching, voor meer bewustwording en meer weerbaarheid, pak je de dieper liggende oorzaken aan waardoor de symptomen automatisch ook verminderen.
Medicatie kent zeker zijn plek bij psychisch lijden, maar zou in een groter perspectief steeds gecombineerd moeten worden met psychotherapie, psycho-educatie of coaching. Waarbij de dosering en gebruiksduur van de medicatie nauwlettend opgevolgd en op regelmatige tijdstippen geëvalueerd wordt door de behandelende arts.
Afbouwschema of taperingstrip
Wil je op termijn graag stoppen met psychopharmaca (medicijnen die inwerken op het centrale zenuwstelsel en gebruikt worden bij psychische problemen), doe dit dan steeds in samenspraak met je behandelende arts en/of apotheker en nooit op eigen houtje. Abrupt stoppen is af te raden, afbouwen gaat beter te traag dan te snel. Er bestaan heel wat goede afbouwschema’s op maat vanuit concrete behandelopties en vanuit een goeie vertrouwensrelatie tussen patiënt en arts/apotheker. Alleen staat de toepassing van deze schema’s nog in zijn kinderschoenen. Afbouwschema’s zouden meer en meer ingeburgerd moeten kunnen worden vanuit een multidisciplinaire samenwerking tussen artsen/psychiaters, apothekers en patiënten.
In Nederland leverde het werk van dr. Peter Groot op dit vlak één van de belangrijkste innovaties in de psychofarmacologie over de voorbije 25 jaar. Hij kreeg een koninklijke onderscheiding toegekend in 2021. Dankzij die erkenning kan zijn baanbrekend werk niet langer genegeerd worden door institutionele partijen, zoals sommige ziekenfondsen en farmaceutische bedrijven, die met hun vaak ontelbare belangen de invoering en terugbetaling van persoonlijke afbouwschema’s liever tegenhouden.
Een afbouwschema wordt in Nederland ook taperingstrip genoemd, een manier om de dagelijkse dosis van een medicijn in 28 dagen geleidelijk te verlagen. Taperingstrips zijn medicatiestrips waarin tabletten van het door de patiënt gebruikte antidepressivum (of ander psychopharmacum) aanwezig zijn in zeer geleidelijk afbouwende doseringen, met zeer lage dosissen in de laatste fase van de afbouw. Voor deze laagste doseringen wordt meestal overgeschakeld naar magistrale bereidingen. Dergelijke taperingstrips zoals in Nederland bestaan niet in België, maar afbouwschema’s wel.
De invoering van de taperingstrip (2013) verliep in Nederland helemaal niet van een leien dakje. Op vandaag bestaat hier nog veel polarisatie rond en zijn er volop debatten omtrent een terugbetaling via de ziekteverzekering. Meer hierover in dit artikel.
KR Coaching | Medicatie en mentaal welzijn | Taperingstrips
De taperingstrip is een medicatierol die bestaat uit af te scheuren zakjes met medicatie.
Ook in België is het afbouwen van psychopharmaca niet zo eenvoudig te realiseren. Bepaalde doseringen zijn niet beschikbaar vanuit de farmaceutische bedrijven of zijn niet geregistreerd. Maar ondertussen zijn in ons land ook de eerste afbouwschema’s beschikbaar, waarbij in sommige gevallen overgeschakeld wordt op magistrale bereidingen voor de lage doseringen. Jammer genoeg zijn deze afbouwschema’s nog onvoldoende ingeburgerd zowel bij artsen, apothekers als patiënten.
In 2023 zette de Belgische regering alvast een grote stap in de goede richting, door ervoor te zorgen dat het geleidelijk afbouwen van slaapmedicatie en bepaalde kalmeringsmiddelen via magistrale bereidingen en adviezen van apothekers terugbetaald wordt via het RIZIV. Sedert 1 februari 2023 worden afbouwprogramma’s aangeboden onder begeleiding van een arts en apotheker. De aanpak is multidisciplinair: de voorschrijvende arts, de apotheker en de patiënt werken samen. Naast de vergoeding en beschikbaarheid van afbouwmedicatie is ook een goede begeleiding van arts/apotheker van groot belang.
Door het grote succes van dit proefproject vertienvoudigt de Belgische overheid het vrijgemaakt budget hiervoor.
Lees hier het persartikel vanuit de Belgische Volksgezondheid.
Meer details over de concrete invulling van dit besluit vind je in dit artikel van het BCFI.
Ook de APB (Algemene Pharmaceutische Bond) publiceerde hierover een folder en een artikel.
Wetenschappelijk onderbouwd afbouwen
Op vandaag is er nog steeds verder wetenschappelijk onderzoek nodig naar het uitbreiden van de juiste afbouwschema’s, want de huidige richtlijnen schieten hier en daar tekort. Daarvoor zou vanuit de overheid verder geld vrijgemaakt moeten worden en zou er ruimte moeten komen voor observationele studies in plaats van het krampachtig vasthouden aan de noodzaak van gerandomiseerde studies.
Het gebruik van taperingstrips zorgde in Nederland alvast voor een goede evolutie waardoor meer dan 3 miljoen mensen op een verantwoorde en wetenschappelijk onderbouwde manier hun psychopharmacum konden afbouwen. Het gaat hier vooral om antidepressiva (bv. paroxetine), analgetica (bv. oxycodon), sedativa (bv. benzodiazepines) en antipsychotica (bv. haloperidol). Bij velen was hun poging tot afbouwen zonder gebruik van taperingstrips niet gelukt. Ook in België komt een dergelijke afbouw voor Benzodiazepines en Z-drugs intussen goed op gang. Hopelijk breidt dit zich ook hier verder uit naar de andere psychopharmaca.
Lees meer over het afbouwen van psychomedicatie in dit artikel op Psychosenet.
Psychotherapie / psycho-educatie / coaching
Medicatie kent zeker en vast zijn plaats binnen ons metaal welzijn en ‘is here to stay’. Alleen zorgen antidepressiva vaak voor een placebo-effect. Van zodra een behandeling start, creëer je verwachtingen, betrokkenheid en hoop. Het activeert het zelfherstellend vermogen van de persoon die daardoor gemotiveerd raakt om veranderingen aan te gaan. Het gunstige effect van een antidepressivum bestaat uit de volgende componenten:
- 25% is het niet-specifiek effect van de tijd
- 50% is het niet-specifiek effect van het behandelritueel
- 25% is het antidepressivum zelf
Als maar liefst 75% voortkomt uit de placebowerking, kan je je afvragen of het niet beter is om datzelfde placebo-effect op niet-chemische wijze teweeg te brengen. Bijvoorbeeld via psychotherapie, psycho-educatie of coaching. Wegen de voordelen van antidepressiva überhaupt op tegenover de nadelen? Dat is de vraag die telkens weer gesteld moet worden.
Grijp dus niet te gauw naar slaapmiddelen, kalmeringsmiddelen of antidepressiva. Neem je er wel en wil je afbouwen, ga dan zeker in gesprek met je arts/apotheker.
Weet dat psychotherapie of coaching, afhankelijk van de graad van het psychisch lijden, als aanvullend of alternatief middel ingezet kan worden.
Wil je ondersteuning bij het leren inzetten van je zelf herstellend vermogen, wil je meer inzicht in de cruciale invloed die we ondervinden van de mentale, emotionele, sociale en natuurlijke omgeving waarin we leven? Neem dan vrijblijvend contact met me op. Ik help je graag verder.
Katia
Bronnen:
- Boek van Myrrhe Van Spronsen en Jim van Os ‘We zijn god niet’, een pleidooi voor een nieuwe psychiatrie van samenwerking, 2021
- Artikel van Roek Lips, 24jun22, psychiater Jim van Os ‘Het is onverantwoord dat we mensen laten opgroeien zonder spirituele dimensie’
- taperingtrip.be, Peter De Groot, 2018
- Patiëntenfolder Belgische overheid
