Ben je op zoek naar professionele hulp en zie je door het bos de bomen niet meer? Loop je emotioneel vast en weet je niet goed bij wie je terechtkan? In deze blog breng ik graag duidelijkheid en help ik je zo de juiste ondersteuning te kiezen.
De basis: zelfredzaamheid
Eerst en vooral is het belangrijk om te kijken naar je zelfredzaamheid. Weet je niet goed meer waar het noorden ligt, is alles onduidelijk geworden, kamp je met psychische problemen zoals verslaving, depressie, angststoornis of een bepaalde persoonlijkheidsstoornis? Dan beschik je wellicht over weinig tot geen zelfredzaamheid en kan je sommige dingen niet (meer) zelf. In dit geval is het aangeraden om naar een psychiater (arts) te stappen voor een degelijke diagnose en behandeling, in samenwerking met een psycholoog en/of psychotherapeut. Na verloop van tijd, wanneer je zelfredzaamheid toeneemt, kan de behandeling overgaan in begeleiding.
Beschik je over voldoende zelfredzaamheid, maar loop je hier en daar toch vast op bepaalde terugkerende patronen en gedragingen? En wil je daar verandering in brengen door het stellen van doelen, het identificeren van obstakels en het ontwikkelen van strategieën om deze obstakels te overwinnen? Wil je je volle potentieel leren benutten? Wil je de dingen vanuit een breder of ander perspectief bekijken? Voor het vergroten van je bewustzijn en voor het doorvoeren van veranderingen naar de toekomst toe, is het aangeraden om de hulp in te schakelen van een coach.
Afhankelijk van de zelfredzaamheid spreken we over behandeling (therapie) of begeleiding (coaching). Hoe minder zelfredzaam, hoe meer behandeling. Hoe meer zelfredzaam, hoe meer begeleiding.
Verschil coach tov therapeut
Een psycholoog/psychotherapeut helpt mensen met psychische problemen en het verwerken van een heftige problematiek. Naar hen ga je als het niet lukt om zelf stappen te zetten en je functioneren in het dagelijks leven behoorlijk is verstoord. Therapie helpt je doorgaans van een 1 naar een 6.
Een coach helpt je om van een 4 naar een 10 te gaan. Je voelt hier en daar ook wat ongemakken waardoor je zelf aan de slag wilt, maar je kan hierin wat hulp gebruiken. Het uitgangspunt bij coaching is dat iedereen allerlei talenten in zich heeft, maar er vaak onvoldoende gebruik van maakt. Hierdoor ben je vaak minder gelukkig. Een coach zorgt ervoor dat een persoon zijn of haar krachten optimaal benut en fungeert als een klankbord en katalysator, waardoor mensen kunnen groeien en met meer voldoening en plezier in balans kunnen leven.
Niet zo zwart-wit
Er zijn echter veel psychologen en psychotherapeuten die ook werkzaam zijn als coach. Daarnaast zijn er heel wat coaches die psychologisch onderlegd zijn. Met andere woorden, het is niet altijd 100% duidelijk wanneer de begeleiding best door een coach of een psycholoog/psychotherapeut gebeurt. Alles hangt af van de persoonlijke vaardigheden, kwaliteiten en achtergronden van de coach of psycholoog/psychotherapeut. Wel staat vast dat coaches enkel kunnen begeleiden en niet bevoegd zijn om te behandelen. Psychologen/psychotherapeuten kunnen zowel begeleiden als behandelen.
In sommige gevallen kan je in de loop van je leven (afhankelijk van de geëvolueerde zelfredzaamheid) overschakelen van psychiater naar psychotherapeut/psycholoog en dan verder naar coach. Sommige personen kunnen onmiddellijk starten met begeleiding door een coach of psychotherapeut/psycholoog. De verschillende professionals verwijzen ook vaak door naar elkaar, naargelang de situatie. Binnen bepaalde praktijken werken psychologen, psychotherapeuten en coaches samen. Het valt op dat het aantal coaches sinds het coronatijdperk fel is toegenomen. Meer en meer mensen gaan op zoek naar ondersteuning bij zingeving, stressbeheersing, relatie problemen, enz. Ook in bedrijven werken zowel bedrijfspsychologen als coaches samen om het (mentale) welzijn van de medewerkers te bevorderen.
De metafoor: Taxi versus GPS
Als metafoor kan je de psychiater zien als een taxichauffeur die je naar je bestemming brengt. De taxichauffeur bestuurt de wagen en brengt je naar je bestemming omdat je het stuur van je eigen wagen op dit moment niet zelf kan bedienen. Het lukt je niet om zelf te rijden. Hij of zij stelt een psychische diagnose (bv depressie, angststoornis, verslaving, etc…), behandelt je eventueel met medicatie en zal je door middel van psychoanalyse helpen om het verleden, onderliggende patronen en oorzaken te begrijpen en aan te pakken.
KR Coaching | Verschil tussen een coach, therapeut, psycholoog en psychiater
Een psycholoog of psychotherapeut is zoals een rij-instructeur. Hij of zij staat je bij in het groeien naar je zelfredzaamheid via het toepassen van bepaalde gedrags- en psychotherapieën en vaardigheidstrainingen. De psycholoog of psychotherapeut zit naast je in de wagen. Je neemt het stuur al zelf vast, maar hebt nog ondersteuning nodig bij het rijden. Therapie is gericht op het verbeteren van de geestelijke gezondheid en het verminderen van symptomen. De focus ligt vooral op het ‘waarom’. Hier is vaak sprake van een ondergeschikte verhouding: de therapeut is een hulpverlener voor zijn of haar patiënt.
Doorgaans duurt een therapeutisch traject bij een psycholoog/psychotherapeut langer dan een coachtraject.
- Psychologen en psychotherapeuten zijn vaak gespecialiseerd in een bepaald vakgebied zoals:
- verslavingsproblematiek
- geestesziektes
- depressie of somberheid
- angsten
- slaap- of eetproblemen
- trauma
- persoonlijkheidsstoornissen
- enz.
Een coach is metaforisch te vergelijken met een GPS of wegwijzer. Je bent in staat om het stuur zelf in handen te nemen, autorijden lukt je autonoom en jij bepaalt volledig zelf welke richting je uit wil. Alleen laat je je daarbij ondersteunen door je GPS die je de weg wijst. Een coach helpt je om op de meest doeltreffende manier op jouw gekozen bestemming te komen. De focus ligt hier eerder op het ‘hoe’. Hoe kan je je potentieel benutten? Hoe kan je de dingen vanuit een ander perspectief bekijken? Er is sprake van een gelijkwaardige verhouding: de coach is jouw sparringpartner of jouw spiegel. Hij of zij confronteert je met de dingen die je zelf niet ziet. Samen kijken jullie naar je toekomst en gaan jullie op zoek naar antwoorden.
Een traject bij een coach duurt doorgaans minder lang dan bij een psycholoog/psychotherapeut.
Een coach werkt bijvoorbeeld rond:
- meer balans
- persoonlijke ontwikkeling
- beter omgaan met stress
- meer zelfvertrouwen
- meer inzicht in je kernwaarden
- zingevingsvragen
- meer inzicht in je eigen doelen en wensen
- het verbeteren van motivatie en zelfdiscipline
- grenzen leren stellen
- keuzestress
- enz.
Overeenkomsten
Er zijn behalve verschillen zeker ook gelijkenissen tussen coaching (begeleiding) en therapie (behandeling), aangezien beide methodieken zich richten op iemands persoonlijke ontwikkeling door het houden van gesprekken.
- Beiden creëren een veilige, professionele, ondersteunende omgeving, zonder oordeel.
- Er wordt naar je geluisterd en er worden verdiepende vragen gesteld.
- Beiden richten zich op veerkracht en weerbaarheid.
- Zowel therapeuten als coaches kunnen je helpen bij levensvragen.
- Beiden geven aandacht aan je kernovertuigingen en helpen je bij het veranderen van perspectief.
- Beiden zullen proberen je te helpen om zelf de antwoorden op je vragen te vinden.
- Beiden werken aan vaardigheden zoals communicatie, assertiviteit, zelfzorg, zelfreflectie, enz.
Ondersteuning met kennis van zaken
Wie je ook kiest, het is cruciaal dat je iemand kiest bij wie je je veilig en vertrouwd voelt. Daarnaast is het natuurlijk belangrijk dat hij of zij over de juiste expertise beschikt. Maar hoe weet je dat? Hieronder geef ik graag een overzicht van de verschillende toepasselijke beroepstitels, die al te vaak onterecht door elkaar gebruikt worden.
Een psychiater is een arts en heeft geneeskunde gestudeerd, met als specialisatie psychiatrie. Hij of zij stelt diagnoses en kan medicatie voorschrijven, in tegenstelling tot een psycholoog of psychotherapeut. Een consultatie bij een psychiater wordt gedeeltelijk terugbetaald via de mutualiteit. Psychiaters hebben niet standaard een opleiding psychotherapie gevolgd waardoor consultaties bij psychiaters onderling sterk kunnen verschillen. Bij sommigen gaat het eerder om een doktersconsultatie, terwijl anderen meer ruimte maken voor gesprek. Een psychiater werkt vaak samen met psychologen en psychotherapeuten om naast medicatie ook in te zetten op een psychotherapeutische behandeling.
Een psycholoog is iemand die universitair onderwijs volgde en een masterdiploma in de psychologie behaalde. Hij of zij is dus een academisch expert in de psychologie. De titel van psycholoog is in België wettelijk beschermd, wat betekent dat iemand zich niet zomaar ‘psycholoog’ mag noemen. Een klinisch psycholoog heeft zich gespecialiseerd in de gezondheidspsychologie. Hij of zij helpt je met psychologische problemen zoals bv depressie en allerlei andere klachten rond geestelijke gezondheid. Een psycholoog is vaak lid van een erkende beroepsvereniging, waardoor hij of zij gebonden is aan de deontologische code.
De titel psychotherapeut is pas sinds september 2016 beschermd in België. Voordien kon iedereen zich psychotherapeut noemen. Psychotherapeuten die gestart zijn na september 2016, zijn enkel erkend wanneer ze een postgraduaat psychotherapie (deeltijds onderwijs) gevolgd hebben aan een hogeschool of universiteit. Om met deze opleiding te kunnen starten, moet je psycholoog, orthopedagoog of psychiater/arts t zijn. Iemand die psychotherapeutisch werk verrichtte voor 1 september 2016, kan verder werken als psychotherapeut ongeacht diploma of opleiding.
Een consultatie bij een erkende psycholoog of psychotherapeut wordt mogelijks voor een klein bedrag terugbetaald via de mutualiteit. Hier zijn onderlinge verschillen tussen ziekenfondsen.
Een therapeut is een algemene term om aan te geven dat iemand therapiesessies geeft. De titel van therapeut is tot op heden in België niet beschermd. Dit betekent dat iedereen zich therapeut mag noemen, zelfs zonder diploma of enige werkervaring. Ook de titel van coach is, net zoals die van therapeut, niet beschermd in België. Dit betekent dat iedereen zich coach mag noemen. Denk maar aan lifecoach, healthcoach, scheidingscoach, enz.
Coaches kunnen via een examen en het voorleggen van voldoende praktijkuren gecertificeerd raken bij de International Coaching Federation (ICF). ICF is de meest internationaal verspreide en erkende coachorganisatie die in de VS werd opgericht in 1995 en in België in 2002. Wie geaccrediteerd is bij ICF volgt de ethische gedragsregels en de 8 coach kerncompetenties. Het ICF is de meest impactvolle beroepsorganisatie voor coaches in Vlaanderen. Begeleidingssessies bij een therapeut of coach worden niet terugbetaald via de mutualiteit.
Last but not least
Laat ons duidelijk zijn dat ook de meeste therapeuten en coaches één of meerdere degelijke opleidingen (deeltijdse) volgden. De ene opleiding weegt effectief zwaarder door dan de andere en daarnaast is de ervaringsdeskundigheid ook vaak verschillend. Informeer je vooraf goed. Verifieer de deskundigheid en de kwaliteit van de coach of therapeut via bepaalde certificeringen en evalueer ook zeker de ervaringsdeskundigheid.
Bij elke ondersteuning blijft het van het grootste belang dat er een klik is tussen jou en de ander. Is er veiligheid en verbondenheid waardoor er kwetsbaarheid kan zijn? Durf intuïtief je buikgevoel te volgen. Is er geen klik, aarzel dan niet om één of twee andere professionals te spreken alvorens je een keuze maakt. Want ook hier valt of staat het resultaat met een goede intermenselijke relatie.
